Hội chứng trầm cảm là gì? Nguyên nhân và cách điều trị trầm cảm

Hội chứng trầm cảm là gì?

Hội chứng trầm cảm là một loại rối loạn khí sắc, gây ra cảm giác buồn và mất hứng thú kéo dài dai dẳng. Chứng trầm cảm sẽ ảnh hưởng đến cách bạn cảm nhận, suy nghĩ, hành xử, sau cùng là ảnh hưởng sức khỏe, thể chất. Sự rối loạn tâm trạng này gây khó khăn cho chúng ta trong giao tiếp, làm việc, thậm chí có thể dẫn tới ý định tự tử. Trầm cảm thường dễ bị nhầm lẫn với nỗi buồn thông thường.

Để nhận biết người nào đó có mắc bệnh trầm cảm không, cuốn Abnormal Psychology có liệt kê ra cách phân biệt giữa bệnh trầm cảm và nỗi buồn thông thường. Đối với người bị bệnh trầm cảm có 5 đặc điểm chính sau.

1. Tâm trạng thay đổi theo chiều hướng xấu, tồi tệ nặng nề trong mọi tình huống. Ngay cả tham gia các hoạt động giải trí hay gây cười, tâm trạng và cảm xúc của người đó không cải thiện dù là tạm thời.
2. Dù sự việc không tồi tệ đến mức khiến họ quá bất ổn đến như vậy thì họ vẫn rơi vào cảm giác đó, hoặc tâm trạng thay đổi mà không có bất kỳ sự kiện hay vì lý do nào xảy ra trước đó.
3. Tâm trạng bất lực mệt mỏi, buồn bã, chán nản cùng với không có khả năng thực hiện các hoạt động bình thường trong các hoạt động xã hội và việc làm. Kể cả làm những việc đơn giản nhất cũng trở nên quá sức với người đó.
4. Không chỉ thay đổi cảm xúc, mà còn xuất hiện triệu chứng khác có liên quan đến nhận thức, hành vi và sinh lý cơ thể.
5. Sự thay đổi tâm trạng của trầm cảm khác hẳn với nỗi buồn, như thể nó nuốt chửng bạn vào những đám mây mù hoặc chìm sâu trong những hố đen không lối thoát.

Chúng ta sẽ tìm hiểu kĩ hơn các triệu chứng trầm cảm dưới mỗi hạng mục này sau đây.

Triệu chứng của cảm xúc:

Chán nản, khó chịu là triệu chứng phổ biến nhất và dễ nhận thấy nhất của chứng trầm cảm. Trong một đoạn video ngắn phỏng ngắn những người bị trầm cảm, họ có diễn tả cảm giác tăm tối, ảm đạm, chán nản, thất vọng trong họ.

Và vì phần chịu trách nhiệm cảm xúc trong não bộ cũng gánh trách nhiệm cho những cơn đau vật lý mà người bệnh cảm nhận nên khi cảm xúc tiêu cực xuất hiện thì một phần nào đó của cơ thể cũng cảm thấy đau đớn. Tùy thuộc mức độ trầm cảm nặng nhẹ mà cơn đau đau đớn có thể chạm ngưỡng cực kỳ đau đớn và quá sức chịu đựng.

Triệu chứng của nhận thức:

Không chỉ tàn phá cảm xúc của người bệnh, bệnh trầm cảm còn khiến ho thay đổi suy nghĩ về bản thân và môi trường xung quanh. Những người bị trầm cảm thường thấy dòng suy nghĩ của họ bị chậm lại, dễ bị phân tâm và khó tập trung. Song song là cảm giác tội lỗi và thấy bản thân vô giá trị. Họ thường ôm hết mọi trách nhiệm, tự dằn vặt bản thân nếu có chuyện gì xảy ra không như ý dù cho đó không phải là lỗi của họ đi chăng nữa. Tất cả những gì họ chú ý là khuyết điểm của bản thân, môi trường và tương lai. Nhiều người sau đó còn có suy nghĩ tự hại bản thân. Dần dần suy nghĩ tự tử trở nên rõ rệt hơn, rằng mọi thứ sẽ trở nên tốt hơn nếu họ chết đi. Đây là một trong những dấu hiệu quan trọng nhất của bệnh trầm cảm.

Triệu chứng sinh lý cơ thể:

Người bệnh trầm cảm luôn thấy mỏi mệt, cơ thể ẩn đau, những thay đổi mạnh trong khẩu vị và giấc ngủ. Ngay cả những việc sinh hoạt cá nhân đơn giản nhất như đánh răng, tắm rửa cũng có thể trở nên quá sức.

Khó ngủ là triệu chứng thường găp của bệnh trầm cảm. Sự thay đổi của giấc ngủ đi cùng với chuyện nhận thức, suy nghĩ bị ảnh hưởng như đã đề cập ở mục (2). Một số người không thể ngủ yên giấc, thường dậy sớm khoảng một, hai giờ so với bình thường. Một triệu chứng trầm cảm ít thấy hơn là ngủ nhiều hơn bình thường.

Người mắc bệnh mất hứng thú với những hoạt động giải trí mà họ từng thích, giảm ham muốn tình dục thậm chí không còn hứng thú gì với chuyện chăn gối. Một số trường hợp người bệnh thấy đau cả người và nhức đầu không dứt.

Triệu chứng của hành vi:

Trầm cảm để lại những dấu hiệu trên hành vi người bệnh, ở những thứ mà người đó làm và mức độ những việc đó. Dễ thấy nhất ở những người này là hành động chậm chạp, những chuyển động cơ thể không có mục đích (siết chặt tay, đi tới đi lui). Một số người còn trở nên bất lực, không thể di chuyển được và ngừng luôn việc nói chuyệt, hoặc họ có thể ngừng cỡ chừng vài phút trước khi trả lời một câu hỏi nào đó.

Một người có từ 5 triệu chứng trở lên thuộc bất kỳ hạng mục nào ở trên, xuất hiện phần lớn thời gian trong ngày, gần như hằng ngày trong khoảng 2 tuần thì người đó mới được chẩn đoán mắc bệnh trầm cảm. Ví dụ một người xuất hiện các triệu chứng bao gồm khó ngủ,tự trách bản thân, không thể rời nhà, không thể tự làm vệ sinh cá nhân, không muốn nói chuyện với ai, cảm xúc chán nản,… nếu theo DSM-5, cẩm nang chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần thì các triệu chứng trên đều phù hợp với những triệu chứng của người mắc bệnh trầm cảm.

Một điều cần lưu ý khi tiến hành xác định một người có bị tâm trạng hay không, cần kiểm tra người đó liệu có chưa bao giờ trải qua cảm giác quá khích, hoặc quá vui vẻ đến mức không thể điều khiển bản thân mình trước hoặc sau khi tâm trạng trở nên tồi tệ như rơi vào hố đen không lối thoát. Nếu không thì họ sẽ được chẩn đoán mắc bệnh lưỡng cực thay vì bệnh trầm cảm.

Vậy nguyên nhân gì gây bệnh trầm cảm và cách chữa trị của nó?

Nguyên nhân bệnh trầm cảm

Hiện nay nguyên nhân gây ra bệnh trầm cảm vẫn đề gây nhiều tranh cãi, có quá nhiều vấn đề còn đang trong vòng nghiên cứu và thí nghiệm để tìm được câu trả lời chính xác.

• Một số học giả theo thuyết tiến hóa cho rằng những triệu chứng từ nhẹ đến trung bình của bệnh trầm cảm, ngoài việc gây đau đớn và gián đoạn cuộc sống của họ, có thể phần nào đó hữu ích với người bệnh. Dưới góc nhìn của tiến hóa, những triệu chứng của trầm cảm như mất đi động lực, hoạt động chậm chạp, cách ly ra khỏi những người khác… có thể là một cơ chế phản ứng giúp cho người đó thoát ra khỏi một tình huống đang dần xấu đi. Ở mức thấp và trong khoảng thời gian ngắn, tâm trạng chán nản có thể có tác dụng giúp chúng ta tìm lại động lực của mình, và vẫn lưu trữ năng lượng cơ thể để sử dụng trong những tình huống mất mát và thất bại.
• Đặt dưới góc nhìn của xã hội, từ khi con người được sinh ra đến chết đi, cuộc sống của chúng ta luôn có mối liên hệ với cuộc sống của người khác. Chúng ta sống trong một tập thể mà mỗi người chúng ta quen biết là một mắt xích trong đó, khi một ai đó chúng ta yêu thương mất đi, hoặc một mối quan hệ chấm dứt, hay mất đi công việc,… đều có thể khiến ta cảm thấy buồn bã, day dứt hoặc đau khổ. Trong những trường hợp như vậy, ngoài nguyên nhân chúng ta buồn vì mất đi người khác, một lý giải khác được các bác sĩ đưa ra thay thế việc chúng ta cảm thấy chán nản là vì chúng ta có thể mất đi “vai trò xã hội” của mình hoặc cách mà chúng ta nghĩ về bản thân.
• Các nhà sinh học lại cho rằng nguyên nhân gây ra bệnh trầm cảm có thể nằm trong gien mỗi của mỗi người và nó có thể là kết quả từ sự ảnh hưởng của nhiều gien khác nhau. Hàm lượng serotonin – chất dẫn truyền thần kinh thấp có thể là nguyên nhân gây ra bệnh trầm cảm. Trong cơ thể serotonin giữ vai trò quan trọng trong việc điều khiển giấc ngủ, khẩu vị và những phản ứng khác, do đó thiếu hụt chất này có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng dẫn đến các bệnh tâm lý như lo lắng, trầm cảm, tâm thần phân liệt… Một số loại thuốc chữa bệnh trầm cảm hoạt động dựa trên cơ chế tăng lượng serotonin trong cơ thể như Prozac được sử dụng rộng rãi vì tính an toàn và ít tác dụng phụ.

Bạn có thể tìm hiểu kỹ hơn các nguyên nhân gây bệnh trầm cảm qua bài viết sau: Nguyên nhân trầm cảm

Điều trị bệnh trầm cảm

Bên cạnh việc dùng thuốc điều trị trầm cảm, thì phương thức chữa trị dựa trên suy nghĩ – hành vi cũng được sử dụng rộng rãi. Mục tiêu của cách điều trị này là hướng dẫn người bệnh tập thay đổi cách suy nghĩ về mình và về mọi thứ xung quanh. Người bệnh sẽ phải suy nghĩ một cách khoa học, hệ thống hơn, thay vì cứ đổ lỗi cho bản thân khi gặp phải khó khăn, thất bại nào đó thì họ phải học cách xem xét tình huống xung quanh họ, những vấn đề, hoặc nguyên nhân ngoài lề có thể góp phần làm nên sự thất bại đó. Kết hợp việc dùng thuốc điều độ sẽ làm tăng thêm hiệu quả của phương pháp này.

Đừng chịu đựng trầm cảm một mình mà bạn nên tìm kiếm sự hỗ trợ

Thực tế, rất dễ dàng đổ lỗi cho chính mình khi gặp thất bại, trắc trở nhưng trầm cảm có thể ảnh hưởng tới bất cứ ai. Dưới tác động của bệnh trầm cảm, bạn có thể cảm thấy tội lỗi, thất vọng, thấy bản thân thật vô dụng và không cảm thấy có chút động lực nào để theo đuổi mọi việc. Và các triệu chứng này càng kéo dài sẽ càng khó nhận ra được. Nhiều người ngoài các triệu chứng này còn bị lo âu, vì vậy nếu bạn cảm thấy đau đầu, buồn nôn, khó thở thì đây cũng là những dấu hiệu cho thấy nên tìm kiếm sự giúp đỡ.

Hiện nay, trầm cảm có thể xảy với bất kỳ ai, và người bị trầm cảm dạng nhẹ nếu được chữa trị và hỗ trợ đúng thì vẫn có thể sống khỏe mạnh và năng động. Trường hợp trầm cảm nặng có thể hủy hoại cuộc sống người bệnh thậm chí đe dọa đến sự sống như muốn tự sát, vì vậy bạn đừng chịu đựng một mình. Điều quan trọng nhất là nhận biết các dấu hiệu và tìm kiếm sự giúp đỡ từ sớm, bạn nên gặp bác sĩ để được hỗ trợ hoặc nói chuyện với người khác để chia sẻ.

Bài viết liên quan:

• Cách chữa bệnh trầm cảm tại nhà
• Bệnh trầm cảm có chữa được không?